بیماری انسداد مزمن ریوی یا COPD چیست؟

بیماری انسداد مزمن ریوی(COPD) یا Chronic Obstructive Pulmonary Disease مجموعه ای از بیماری ها است که موجب انسداد راه هوایی ریه و مشکلات تنفسی مختلف می شود. COPD معمولا در اثر دو بیماری آمفیزم و برونشیت مزمن ایجاد می شود. در بیماری آمفیزم Emphysema کیسه های هوایی ریه یا آلوئول ها آسیب می بینند. در برونشیت مزمن راه های هوایی ریه دچار التهاب طولانی مدت می شوند. امروزه بیماری های تنفسی مختلف در تمام جهان به خصوص در ایران به دلیل آلودگی هوا بسیار شایع هستند. از میان این بیماری ها دو بیماری آسم و انسداد ریوی مزمن(COPD) شیوع بیشتری دارند که بیماری آسم در مقاله دیگری به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله به بررسی کامل COPD می پردازیم. این بیماری ها به کمک تجهیزات پزشکی تنفسی از جمله اکسیژن ساز و نبولایزر تا حد زیادی درمان می شوند.

علائم انسداد مزمن ریوی:

کوچک ترین تقسیم بندی راه های هوایی ریه ها کیسه های هوایی کوچکی به نام آلوئول هستند که دارای دیواره های نازک می باشند و گازهای تنفسی از طریق آن ها تبادل می یابند. به طوری که اکسیژنی که از طریق هوا وارد ریه ها شده از طریق آلوئول ها وارد جریان خون شده و به تمام بافت های بدن می رسد. هم چنین دی اکسید کربن تولید شده در بافت های بدن از طریق عبور از دیواره آلوئول ها از طریق مجرای هوایی دفع می شود. انسداد ریوی مزمن این روند را مختل می کند. بیماری COPD عمدتاً در افراد میانسال و هم چنین افرادی که مسن و سیگاری هستند شیوع دارد. در این بیماری علائم زیر مشاهده می شود:

– سرفه مداوم

– تنگی نفس

– ایجاد خلط حداقل به مدت 3 ماه در سال به مدت 2 سال متوالی

– خس خس سینه

– احساس فشار بر روی قفسه سینه

– عفونت مکرر ریه

– تورم در اندام های تحتانی مانند مچ پا یا قسمت های مختلف پا

– کمبود انرژی و خستگی

– آبی شدن لب ها و ناخن ها که به آن سیانوز Cyanosis گفته می شود

– سرفه های مزمن همراه با تولید خلط بی رنگ، سفید، زرد یا سبز رنگ

– خلط فراوان در ریه ها به خصوص حالتی که نیاز به تخلیه خلط هنگام صبح وجود دارد.

در صورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود به تدریج شدت بیشتری پیدا می کند و بر روی فعالیت های روزمره تاثیر می گذارد. علاوه بر این در مراحل پیشرفته می تواند باعث کاهش وزن شود. هم چنین این علائم ممکن است به صورت دوره ای شدید شده و به مدت چند روز باقی بمانند. لازم به ذکر است که این بیماری قابل درمان است و در صورتی که به موقع تشخیص داده شود با استفاده از روش های درمانی مناسب می توان آن را کنترل کرد. با کنترل بیماری، سیستم تنفسی ترمیم شده و از ابتلا به بیماری های خطرناک تر جلوگیری می شود. اما در صورتی که تشخیص و درمان آن به موقع انجام نشود می تواند به بیماری های قلبی و سرطان ریه منجر شود.

علت COPD چیست؟

معمولاً علت اصلی این بیماری استعمال سیگار و دخانیات و هم چنین ابتلا به آمفیزم و برونشیت مزمن است که قبل تر به آن اشاره شد. علاوه بر این تنفس هوای آلوده نیز می تواند در ابتلا به این بیماری تاثیر داشته باشد. سایر علت های ابتلا به بیماری COPD عبارتند از:

– سابقه ژنتیکی

– دود ناشی از سیگار کشیدن افراد دیگر

– بیماری برونشکتازی Bronchiectasis: در این بیماری قسمت های مختلف راه هوایی ریه ها به صورت دائمی بزرگ می شوند

– شغل هایی که به طور مداوم با دود و سوخت در ارتباط هستند

– سن بالاتر از ۴۰

– کمبود آلفا1 آنتی تریپسین AAt: کمبود آن بر روی کبد و ریه ها تاثیر می گذارد.

چه بیماری هایی همراه با COPD ایجاد می شوند؟

همان طور که قبل تر نیز گفته شد آمفیزم و برونشیت مزمن شایع ترین بیماری هایی هستند که باعث بیماری انسداد مزمن ریوی می شوند. بیماری های زیر نیز می توانند در اثر ابتلا به COPD ایجاد شوند:

– انواع عفونت های تنفسی: افراد مبتلا به انسداد مزمن ریوی بیشتر دچار سرماخوردگی، آنفولانزا و عفونت ریه یا پنومونی Pneumonia می شوند.

– بیماری های قلبی: در اثر ابتلا به انسداد مزمن ریوی احتمال بیماری های قلبی مانند حمله قلبی افزایش پیدا می کند.

– سرطان ریه: ابتلا به سرطان ریه در افراد مبتلا به COPD بیشتر است.

– افسردگی: افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند به دلیل تنفس دشوار ممکن است در انجام فعالیت های روزمره با مشکل روبرو شوند که باعث احساس ناتوانی در فرد شده و احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش می دهد.

– فشار خون بالا در شریان های ریه: در اثر ابتلا به بیماری انسداد مزمن ریوی، فشار خون در شریان هایی که خون را به ریه ها می رسانند افزایش پیدا می کند.

نحوه تشخیص بیماری انسداد ریوی مزمن:

به منظور تشخیص این بیماری لازم است به متخصص ریه مراجعه شود که ابتدا علائم بیمار را بررسی کرده و در ارتباط با سوابق پزشکی و ژنتیکی بیمار و هم چنین عوامل تحریک کننده که بیمار با آن ها مواجه است پرسش های لازم را مطرح می کند. سپس تست های مختلفی از بیمار گرفته می شود که عبارتند از:

• تست اسپیرومتری: این تست در واقع اصلی ترین روش برای تشخیص بیماری انسداد مزمن ریوی است.
• اندازه گیری حجم ریه
• اندازه گیری اکسیژن خون به کمک روش های مختلف مانند دستگاه پالس اکسیمتر
• بررسی ظرفیت انتشار گازها در ریه
• آنالیز گازهای خونی شریانی
• سی تی اسکن CT-Scan
• عکس رادیولوژی قفسه سینه که از طریق آن بیماری آمفیزم تشخیص داده شده و سایر مشکلات ریوی و قلبی نیز مشخص می شوند.
• تست های آزمایشگاهی برای تعیین کمبود آلفا۱ آنتی تریپسین که به خصوص در افرادی که سابقه خانوادگی COPD را دارند لازم است انجام شود.

درمان بیماری انسداد مزمن ریوی:

این بیماری به طور کامل درمان نمی شود اما می توان آن را مدیریت کرد به طوری که از تشدید آن جلوگیری شده و بیمار بتواند تا حدی فعالیت های روزمره خود را از سر بگیرد. به طور مثال اکسیژن تراپی به کمک دستگاه اکسیژن ساز یا کپسول اکسیژن، پیاده روی، استفاده از دوچرخه ثابت و برنامه بازتوانی ریه تا حد زیادی علائم بیماری را کاهش می دهند. علاوه بر این داشتن تنفس صحیح هنگام پیاده روی مانند تنفس دیافراگمی بر روی بهبود علائم بیمار تاثیر زیادی دارد. سایر روش های درمان عبارتند از:

– درمان دارویی انسداد مزمن ریوی: معمولا در ابتدای مراجعه به پزشک به خصوص در صورتی که بیماری در مراحل اولیه باشد از درمان دارویی استفاده می شود. در بیشتر موارد از استنشاق کننده های برونکودیلاتور Bronchodilator به مدت کوتاه استفاده می شود. داروهای برونکودیلاتور راه های هوایی را گشادتر کرده و موجب بهبود تنفس بیمار می شوند. برای استفاده از این داروها لازم است از دستگاه نبولایزر استفاده شود که داروهای مایع را که قابل استنشاق هستند به ذرات بخار تبدیل کرده و به ریه بیمار می رساند. دو نوع استنشاق کننده برونکودیلاتور وجود دارد:

1. استنشاق کننده های آگونیست بتا ۲ مانند سالبوتامول و تربوتالین.
2. استنشاق کننده های ضد موسکارینیک مانند ایپراتروپیوم بروماید.

– درمان با کمک توانبخشی ریه: توانبخشی ریه شامل چند جلسه گروهی در هفته به مدت حداقل ۶ هفته است که در آن تمرینات ورزشی شخصی داده می شود که استقامت بیمار را افزایش می دهند مانند پیاده روی و دوچرخه سواری که در کنار آن از مشاوره تغذیه و حمایت عاطفی نیز کمک گرفته می شود.

– درمان با جراحی: روش های جراحی مختلفی برای درمان انسداد مزمن ریوی مورد استفاده قرار می گیرند مانند جراحی کاهش حجم ریه LVRS، بولکتومی، برداشتن کیسه های هوایی بزرگ و هم چنین پیوند ریه. البته در صورتی که بیمار دچار عفونت تنفسی نیز باشد ممکن است پس از جراحی نتایج نامطلوبی ایجاد شود بنابراین جراحی جزء آخرین گزینه های درمانی به حساب می آید.

– فیزیوتراپی: در فیزیوتراپی بیماری انسداد مزمن ریوی بر تمرینات تنفسی و تقویت عضلات و هم چنین تکنیک هایی برای خارج کردن مخاط از ریه تمرکز می شود که موجب بهبود تنفس فرد می گردند.

– درمان به کمک تجهیزات پزشکی تنفسی: در بسیاری از موارد ممکن است پزشک متخصص در کنار درمان های دارویی، تجهیزات پزشکی تنفسی مختلف را نیز تجویز نماید. استفاده از نبولایزر برای دریافت داروهای استنشاقی انجام می گیرد که قبل تر به آن اشاره شد. از دستگاه اکسیژن ساز و کپسول اکسیژن برای اکسیژن تراپی بیمار استفاده می شود. هم چنین دستگاه کمک تنفسی مانند بای پپ به بهبود بیماری انسداد مزمن ریوی کمک می کند.

علاوه بر روش های درمانی گفته شده لازم است به صورت خانگی نیز مراقبت هایی انجام گیرد. به طور مثال فرد باید غذای سالم مصرف کند، تحرک کافی داشته باشد، آب زیاد بنوشد، وزن سالم خود را حفظ کند، در صورت لزوم مکمل مصرف کند و استرس خود را مدیریت نماید.

جمع بندی:

بیماری انسداد مزمن ریوی یا COPD یکی از شایع ترین بیماری های سیستم تنفسی است که به خصوص در کشورهایی که دارای آلودگی هوا هستند شیوع بیشتری دارد. علاوه بر این افرادی که سیگار می کشند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. بنابراین ترک سیگار عاملی مهم برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری است. در صورتی که فرد دارای علائم COPD  باشد لازم است به سرعت به پزشک مراجعه کرده تا تشخیص به موقع بیماری انجام شود. در غیر این صورت با پیشرفت بیماری ممکن است مشکلات دیگری نیز برای وی ایجاد گردد. با داشتن سبک زندگی سالم و دوری از استرس تا حد ممکن می توان از ابتلا به انسداد ریوی مزمن جلوگیری کرد و به روند درمان آن نیز کمک نمود. علاوه بر این، به کمک تجهیزات تنفسی می توان به روند درمان بیماری کمک کرد. کارشناسان وبسایت درمان شو برای تهیه این تجهیزات پزشکی شما را یاری می نمایند.