اکسیژن خون:

اکسیژن خون به طور طبیعی بیش از 95% است که ممکن است به دلایل مختلف کاهش پیدا کند. با کاهش اکسیژن خون به خصوص با شدت های زیاد، مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد می شود و خطراتی وی را تهدید می کند. به همین منظور، کنترل سطح اکسیژن خون یا SpO₂ اهمیت بسزایی دارد. در این مقاله، انواع کاهش اکسیژن خون و علائم و علل آن ارائه شده است. علاوه بر این به روش های اندازه گیری اکسیژن خون و درمان کاهش سطح اکسیژن اشاره می شود.

هیپوکسمی چیست؟

هیپوکسمی شرایطی است که در آن اکسیژن خون به کمتر از 92% می رسد و این حالت نوعی نارسایی تنفسی تلقی می شود. هیپوکسمی یک بیماری نیست بلکه نشان دهنده وجود یک مشکل یا بیماری تنفسی است. این کاهش سطح اکسیژن علائمی مانند تنگی نفس یا سریع شدن تنفس دارد و ممکن است بیمار دچار درد قفسه سینه و هم چنین کبودی لب ها بشود. علاوه بر این موارد، ممکن است علائم زیر نیز مشاهده شود که بسته به شدت هیپوکسمی متفاوت هستند:

– سردرد

– سرگیجه

– خس خس سینه

– سرفه

– کبودی پوست و ناخن ها.

علت کاهش اکسیژن خون چیست؟

کاهش سطح اکسیژن خون در اثر موارد مختلفی رخ می دهد اما به طور کل هیپوکسمی تحت تاثیر بیماری های موثر بر تنفس و جریان خون ایجاد می شود. به طور مثال افرادی که مبتلا به بیماری های قلبی و عروقی هستند و جریان خون آن ها ممکن است دچار اختلال شود، در شرایطی ممکن است هیپوکسمی را تجربه کنند. هم چنین برخی داروها بر تنفس تاثیر گذاشته و موجب کند شدن آن می شوند و سطح اکسیژن خون را کاهش می دهند.

یکی از شایع ترین بیماری هایی که موجب کاهش اکسیژن خون می شود آپنه خواب است که در آن تنفس بیمار به دفعات در طول خواب قطع می شود و به مرور باعث می شود اکسیژن خون کاهش پیدا کرده و به مغز اکسیژن کافی نرسد. لازم به ذکر است که آپنه خواب به کمک تجهیزات کمک تنفسی سی پپ و بای پپ که از مشتقات دستگاه ونتیلاتور هستند بهبود داده می شود. موارد زیر می توانند موجب کاهش اکسیژن خون شوند:

– قرار گرفتن در ارتفاعات

– کم خونی

– سندرم زجر تنفسی یا ARDS

– آسم

– برونشیت

– فشار خون ریوی

– آمبولی ریه

– ادم ریوی یا جمع شدن مایع در ریه ها

– آمفیزم

– ذات الریه

– بیماری انسداد مزمن ریوی یا COPD

– نارسایی احتقانی قلب.

نحوه اندازه گیری اکسیژن خون:

به منظور اندازه گیری اکسیژن خون از دو روش استفاده می شود:

– آزمایش خون: در این آزمایش که ABG یا گاز خون شریانی نامیده می شود، یک نمونه خونی از بیمار گرفته می شود که معمولا با استفاده از لنست یا سوزن مخصوص از نوک انگشت گرفته شده و درد زیادی برای بیمار ندارد. این آزمایش دقت بالایی دارد و اکسیژن خون را به درستی نشان می دهد اما زمان بر است و نیاز است بیمار حتما به آزمایشگاه مراجعه نماید.

– دستگاه پالس اکسیمتر: استفاده از این دستگاه امروزه بسیار متداول است. این دستگاه که قیمت نسبتا پایینی دارد، با قرار گرفتن بر سر انگشت بیمار، اکسیژن خون را در عرض چند ثانیه اندازه گیری می کند. استفاده از پالس اکسیمتر در منزل و محیط های درمانی امکان پذیر است و در بسیاری از موارد جایگزین آزمایش خون می باشد زیرا در وقت و هزینه ها صرفه جویی می شود.

عملکرد پالس اکسیمتر:

پالس اکسیمتر که اکسیژن سنج انگشتی نیز نامیده می شود دستگاهی کوچک و سبک است که قابل حمل بوده و به صورت غیر تهاجمی و صرفا در تماس سطحی با پوست عمل می کند و هیچ گونه درد یا ناراحتی برای بیمار ندارد. گیره این دستگاه را می توان علاوه بر انگشت، بر روی نوک بینی و لاله گوش نیز قرار داد زیرا این قسمت ها دارای شریانچه نبض دار هستند و سطح اکسیژن خون را به خوبی نشان می دهند.

در قسمت بالای پروب پالس اکسیمتر یک دیود وجود دارد که نور قرمز را با طول موج 600 نانومتر و نور مادون قرمز را با طول موج 930 نانومتر به پوست می تاباند. با عبور این نورها از بافت های بدن و شریان ها، نور قرمز توسط هموگلوبین و مادون قرمز توسط اکسی هموگلوبین(هموگلوبینی که اکسیژن را حمل می کند) جذب می شود. نورهای جذب نشده از سمت دیگر بافت خارج شده و به پروب پایینی می روند. با پردازش این پرتوها، نشان داده می شود که چه درصدی از مولکول های هموگلوبین به نسبت کل مولکول های هموگلوبین خون دارای اکسیژن هستند. بنابراین سطح اکسیژن خون اندازه گیری می شود.

استفاده از پالس اکسیمتر برای سنجش اکسیژن خون:

در استفاده از این دستگاه و هم چنین هنگام خرید پالس اکسیمتر باید به دقت اندازه گیری آن توجه شود. از آن جایی که اندازه گیری دقیق اکسیژن خون امری حیاتی است، نیاز است که دقت دستگاه حدود 2% باشد. برای استفاده از آن باید دقت شود که سرد یا خیس بودن انگشت، لاک ناخن، پوست ضخیم و هم چنین استفاده از نیکوتین می تواند بر روی نتایج اندازه گیری تاثیر داشته باشد.

درمان اکسیژن خون پایین:

پس از تشخیص پایین بودن اکسیژن خون و اندازه گیری سطح اکسیژن خون، پزشک مشکل بیمار را تشخیص می دهد و ممکن است داروهای لازم مانند اسپری تنفسی یا قرص یا داروهای تزریقی را تجویز نماید. اما در ابتدای درمان لازم است اکسیژن درمانی برای بیمار انجام شود که سطح اکسیژن خون را بالا برده و علائم بیمار را کاهش دهد. هم چنین موجب تنفس بهتر و حال مساعدتر بیمار شود. به این منظور از دو دستگاه کپسول اکسیژن و اکسیژن ساز استفاده می شود. این دستگاه ها ممکن است در تمام طول درمان برای بیمار مورد استفاده قرار گیرند. هم چنین برخی بیماران نیاز دارند به صورت دائمی از این تجهیزات استفاده نمایند.

کپسول اکسیژن چگونه اکسیژن خون را بالا می برد؟

استفاده از کپسول اکسیژن، نوعی اکسیژن درمانی مکمل است که اکسیژن خون را افزایش می دهد. این دستگاه به شکل یک سیلندر است که از آهن یا آلومینیوم ساخته می شود و هم در منزل و هم محیط های درمانی کاربرد دارد. این وسیله دارای یک فشارسنج است که فشار اکسیژن درون مخزن را نشان می دهد. هم چنین یک جریان سنج دارد که میزان اکسیژن جریان یافته در دستگاه را نشان می دهد. اکسیژن از دستگاه خارج شده و از طریق ماسک یا نازال اکسیژن به سیستم تنفسی بیمار انتقال پیدا می کند. لازم به ذکر است که یک لیوان دارای آب مقطر به دستگاه متصل است که موجب مرطوب شدن اکسیژن خروجی شده و از خشکی دستگاه تنفسی بیمار جلوگیری می کند.

کپسول اکسیژن در حجم های مختلف 2.5، 5، 10، 20 و 40 لیتری تولید می شود که مدل های 20 و 40 لیتری بیشتر مناسب استفاده در بیمارستان یا سایر محیط های درمانی هستند و برای انتقال دادن آن ها لازم است از ترالی کپسول اکسیژن استفاده شود. اما مدل های کم حجم تر بیشتر در منزل به کار می روند و به راحتی جا به جا می شوند. مشکلی که در رابطه با کپسول اکسیژن وجود دارد و استفاده از آن را با محدودیت روبرو می کند، محدود بودن میزان اکسیژن آن است. در شرایطی که بیمار نیاز به استفاده مداوم و طولانی مدت از کپسول دارد، با اتمام اکسیژن، نیاز به پر کردن مجدد آن وجود دارد که امری وقت گیر و هزینه بر است و موجب می شود بیمار برای مدتی اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت نکند. در چنین شرایطی استفاده از دستگاه اکسیژن ساز توصیه می شود که می تواند اکسیژن خون را به صورت 24 ساعته تامین نماید.

دستگاه اکسیژن ساز:

این دستگاه در حجم ها و مدل های مختلف تولید شده و اکسیژن خون بیمار را افزایش می دهد و می تواند جایگزین مناسبی برای کپسول اکسیژن باشد. اکسیژن ساز با استفاده از یک پمپ مکنده قوی، هوای محیط را به درون خود می کشد. این هوا از فیلترهای ورودی دستگاه عبور کرده و آلودگی و گرد و خاک آن جدا می شود. سپس اکسیژن هوا از سایر اجزا جدا شده و از محفظه زئولیت عبور داده می شود. در این محفظه، پودر زئولیت موجل تغلیظ و فشرده شدن اکسیژن می شود و خلوص آن را به 90 تا 95% افزایش می دهد. اکسیژن هنگام خروج از دستگاه از مرطوب کننده عبور می کند و سپس از طریق ماسک یا نازال به سیستم تنفسی بیمار می رسد. وجود مرطوب کننده امری حیاتی است زیرا رطوبت موجود در اکسیژن، از خشک شدن و ناراحتی راه تنفسی بیمار جلوگیری می کند.

دستگاه اکسیژن ساز مدل های مختلف 3، 5 و 10 لیتری دارد که بسته به نیاز بیمار و شدت بیماری وی استفاده می شود. علاوه بر این در دو مدل ثابت و پرتابل تولید می شود که مدل های ثابت در منزل یا محیط های درمانی به کار می روند و نیازی به جا به جایی مداوم آن ها وجود ندارد و اغلب سنگین هستند. اما مدل های پرتابل مناسب استفاده در خارج از منزل مانند محل کار و سفر می باشند و سبک بوده و به راحتی حمل می شوند. علاوه بر این با باتری عمل می کنند.

خرید اکسیژن ساز در بازار تجهیزات پزشکی ایران:

انواع تجهیزات مرتبط با اکسیژن خون مانند اکسیژن ساز، کپسول اکسیژن و پالس اکسیمتر در بازار تجهیزات پزشکی ایران عرضه می شوند. با توجه به این که کاربردی ترین دستگاه در اکسیژن تراپی بیماران اکسیژن ساز این، هنگام خرید این دستگاه باید توجه شود که خلوص اکسیژن تولید شده توسط آن مناسب باشد. هم چنین دستگاه در حین کار، صدای زیادی تولید نکند. زیرا ممکن است اکسیژن ساز در زمان خواب بیمار نیز مورد استفاده قرار گیرد و در صورت داشتن صدای زیاد، برای بیمار و اطرافیان وی مزاحمت ایجاد می کند. برای برخی از بیماران که نیاز به دریافت داروهای تنفسی دارند، لازم است دستگاه خروجی نبولایزر داشته باشد تا داروهای استنشاقی، همراه با اکسیژن وارد ریه بیمار شوند. در نهایت بسیار مهم است که دستگاه سیستم هشدار داشته باشد و در صورت قطع شدن برق یا جریان اکسیژن، آلارم دستگاه به صدا درآید. برای خرید تجهیزات ذکر شده در این مقاله با کارشناسان وبسایت درمان شو تماس حاصل نمایید.