دستگاه فتوتراپی چیست؟
ایکتر، یرقان یا زردی نوزاد بیماری ای است که در آن بیلی روبین خون از حد نرمال بیشتر می شود و پوست و چشم نوزاد زرد نشان داده می شود. این مشکل باید سریع تشخیص داده شده و درمان شود. به منظور تشخیص از دستگاه بیلی روبین چک استفاده می شود که از طریق تابش نور سفید به پوست، میزان بیلی روبین را به صورت غیر تهاجمی و سریع اندازه گیری می کند. با تشخیص زردی لازم است درمان انجام شود که در اکثر موارد از دستگاه فتوتراپی استفاده می شود. این دستگاه دارای لامپ های مختلف است که نوری با طول موج 420 تا 470 نانومتر به پوست بیمار می تابانند که بهترین طیف جذبی برای درمان است. در دستگاه فیلترهایی قرار داده می شود که تابش مادون قرمز و ماوراء بنفش را فیلتر می کند. این لامپ باید کاملا متمرکز روی بیمار قرار گیرد. در واقع در این روش، درمان به وسیله فوتون ها و نورها انجام می شود.
در صورتی که زردی درمان نشود می تواند منجر به فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی، حملات صرع، مشکل تعادل حرکتی و ناشنوایی منجر شود که غیر قابل بازگشت هستند. بنابراین لازم است والدین با مشاهده اولین نشانه های زردی به پزشک مراجعه نمایند. زردی معمولا از صورت آغاز شده و با بالا رفتن بیلی روبین روی شکم و پاها نیز مشخص می شود. با قرار دادن نوزاد در دستگاه فتوتراپی، بیلی روبین اضافی از طریق ادرار و مدفوع دفع می شود. این لامپ ها نور سبز، سفید یا آبی دارند. پس از مدت حدود 4 تا 6 ساعت لازم است مجددا بیلی روبین با استفاده از بیلی چک اندازه گیری شود تا تغییر ایجاد شده بررسی گردد.
عملکرد فتوتراپی:
دو مکانیزم در فتوتراپی وجود دارد. در مکانیزم اول، از طریق فرآیند اکسیداسیون عکس، کاهش سطح بیلی روبین خون صورت می گیرد به این شکل که اکسیداسیون نوری، باعث افزودن اکسیژن به بیلی روبین می شود و بیلی روبین به راحتی در آب حل شده و از طریق ادرار و مدفوع خارج می شود. در مکانیزم دوم، نور دارای طول موج معین می تواند بیلی روبین را به لومی بیلی روبین و فوتو بیلی روبین تجزیه کند که این دو ماده توسط کبد نوزاد تجزیه شده و از بدن دفع می شوند.
انواع دستگاه فتوتراپی:
تقسیم بندی فتوتراپی بر اساس منبع نور و نوع تکنولوژی به شکل زیر است:
– سنتی یا معمولی: در این دستگاه یک منبع نوری غیر فیبر اپتیک استفاده می شود و باید برای نوزاد از چشم بند استفاده شود تا به چشم وی آسیبی وارد نشود. این دستگاه در منزل و بیمارستان مورد استفاده قرار می گیرد. در این دستگاه کلید روشن و خاموش، فن خنک کننده، تایمر، منبع نوری، سنسور دما، صفحه نمایش دما و یک تشک مخصوص وجود دارد.
– فیبر اپتیک: در این مدل نور با استفاده از یک کابل نوری فیبر اپتیک به یک سطح به شکل پتو که دور بدن نوزاد پیچیده می شود می تابد که به آن بیلی روبین بلنکت(Blanket) می گویند.
– چندگانه: در این دستگاه بیش از یک منبع نوری به صورت هم زمان وجود دارد و می تواند ترکیبی از سنتی و فیبر اپتیک باشد.
انواع لامپ فتوتراپی:
– فلورسنت: این نور متداول ترین در فتوتراپی است و نور آبی با طول موج 420 تا 490 نانومتر تولید می کند. این لامپ قیمت کمتری دارد و بعد از حدود 1300 ساعت شدت و 40 درصد تابندگی خود را از دست می دهد.
– فلورسنت متراکم: این لامپ به شکل تا شده و چند لایه است که نور آبی و سفید منتشر می کند. لامپ متراکم گرمای زیادی تولید نمی کند و می تواند نزدیک نوزاد قرار داده شود.
– LED: این لامپ نور آبی داشته و طیف باریک و محدودی دارد و می تواند جایگزین لامپ فلورسنت باشد زیرا طول عمر بالاتری دارد که در حدود 20 هزار ساعت می باشد. مصرف برق این لامپ کمتر است و گرمای کمی تولید می کند. شدت نور آن ممکن است پس از مدتی کم شود بنابراین باید هر 6 ماه چک شود.
– هالوژن: این نور 21 ولت و 150 وات است و دارای پوشش مخصوصی است که مادون قرمز را جذب می کند. علاوه بر این به دلیل گرم شدن آن نیاز به یک فن دائمی وجود دارد. این لامپ به فاصله 45 تا 50 سانتی متری بالای بدن نوزاد قرار می گیرد.
عوامل موثر در فتوتراپی:
– موثرترین نور در حدود 459 نانومتر در قسمت نور آبی مرئی است زیرا هرچه طول موج بیشتر شود نفوذپذیری در پوست بیشتر می شود.
– اگر نوزاد در انکوباتور قرار داشته باشد طلق انکوباتور جلوی تابش کامل نور را می گیرد و نمی گذارد نور در 10 تا 15 سانتی متری نوزاد باشد. در چنین شرایطی باید نور به صورت مایل به انکوباتور بتابد. لازم به ذکر است که لامپ هالوژن نباید این اندازه نزدیک نوزاد باشد. برون ده انرژی منبع نوری بر فتوتراپی تاثیر زیادی دارد.
– استفاده از فویل آلومینیومی یا پارچه سفید اطراف گهواره نوزاد باعث می شود اثر فتوتراپی بیشتر شود.
نکات مهم در استفاده از دستگاه فتوتراپی:
– در حین فتوتراپی باید دمای بدن نوزاد مرتب چک شود تا بدن وی بیش از حد گرم نشود. علاوه بر این علائم کم آبی باید مورد بررسی قرار بگیرند. این علائم عبارتند از نداشتن ادرار بیش از 6 ساعت یا ادرار پر رنگ با بوی تند و هم چنین بی حالی نوزاد.
– پوزیشن نوزاد باید مرتب تغییر داده شود تا هر سمت بدن وی در مقابل نور قرار گیرد.
– پس از 48 ساعت نوردرمانی، علائم زردی از بین می رود اما نباید استفاده از دستگاه فتوتراپی متوقف شود زیرا ممکن است بیلی روبین زیر پوست جذب شده باشد اما بیلی روبین خون هم چنان بیشتر از حد نرمال باشد. در این شرایط باید با پزشک مشورت شود و از دستگاه بیلی چک نیز مجددا استفاده شود.
– چشم بند مخصوص باید استفاده شود و چشم ها هر 4 تا 6 ساعت کنترل شوند تا آسیبی مانند ترشح یا تحریک قرنیه وجود نداشته باشد.
– ناحیه تناسلی نوزاد باید با استفاده از پوشک یا لباس زیر مخصوص محافظت شود.
– هر 2 ساعت باید نوردرمانی قطع شده و بر اساس نوع دستگاه حدود 30 دقیقه تا نیم ساعت شیردهی صورت گیرد.
– جریان هوای اطراف دستگاه نباید موجب سرد شدن لامپ های آن شود. در واقع محیط نباید خیلی گرم یا سرد باشد.
– بر روی سطح بدن نوزاد نباید از روغن و کرم استفاده شود.
– افزایش دمای لامپ ها ممکن است روی متابولیسم بدن نوزاد تاثیر بگذارد بنابراین لازم است هر 24 ساعت وزن نوزاد چک شود.
– اگر نوزاد در حین فتوتراپی بی قراری کرد یا نیاز به شیردهی وجود داشت، قطع کردن فتوتراپی مشکلی ندارد اما نیازی نیست دستگاه خاموش شود.
– در نوزادان زودرس ممکن است هم زمان با فتوتراپی سنتی از دستگاه فیبر اپتیک نیز استفاده شود.
عوارض استفاده از دستگاه زردی نوزاد:
در استفاده از دستگاه فتوتراپی ممکن است عوارضی وجود داشته باشد که البته خطری ندارند و پس از انجام نوردرمانی به مرور برطرف می شوند. این عوارض عبارتند از:
– بی قراری نوزاد در اثر تغییر دما و دوری از مادر.
– اسهال.
– خشکی پوست.
– افزایش دمای بدن یا هایپرترمی.
– کاهش کلسیم خون یا هایپوکلسمی.
– راش های موقتی بر روی پوست.
– سندرم نوزاد برنز که در آن رنگ سرم خون، پوست و ادرار به قهوه ای یا خاکستری نزدیک می شود.
خرید دستگاه فتوتراپی:
هنگام خرید این دستگاه باید دقت شود که مدل مناسب بسته به نیاز بیمار و شدت زردی تهیه شود زیرا در مواردی دستگاه فتوتراپی معمولی کارایی لازم را ندارد و باید از دستگاه فیبر اپتیک استفاده شود. لامپ دستگاه باید دارای مناسب ترین طول موج و ترجیحا نور آبی باشد و حرارت زیادی تولید نکند. علاوه بر این طول عمر لامپ باید بالا باشد.
قیمت دستگاه فتوتراپی:
دستگاه های فتوتراپی بسته به پیشرفته بودن و نوع لامپ قیمت گذاری می شوند. طبیعتا دستگاه فیبر اپتیک قیمت بیشتری نسبت به دستگاه سنتی داشته و فتوتراپی دارای نور LED گران قیمت تر از دستگاه دارای لامپ فلورسنت است. این قیمت ها البته تحت تاثیر نوسان ارز و بازار تجهیزات پزشکی مدام در حال تغییر هستند. انواع دستگاه فتوتراپی و قیمت آن در وبسایت درمان شو ارائه شده است.