تجهیزات تصویربرداری پزشکی از مهم ترین و پر کاربردترین تجهیزات پزشکی هستند که به منظور تشخیص انواع بیماری ها و مشکلات بدن مورد استفاده قرار می گیرند. در صورتی که مشکل بیمار با معاینه تشخیص داده نشود از این روش ها استفاده می شود. تجهیزات تصویربرداری در زمینه درمان بیماری نیز کاربرد دارند. در ادامه سه دستگاه سونوگرافی، اکوکاردیوگرافی و سی آر مورد بررسی می گیرند.

دستگاه سونوگرافی:

این دستگاه با استفاده از امواج فراصوت با فرکانس 1.5 تا 15 مگاهرتز تصویربرداری را انجام می دهد و برای اندام های مختلف مانند کلیه، کبد، تخمدان، رحم، قلب و دستگاه گوارش کاربرد دارد. یکی از مهم ترین کاربردهای آن در دوران بارداری و به منظور بررسی روند رشد و سلامت جنین است. از مزایای سونوگرافی نسبت به سایر تجهیزات تصویربرداری پزشکی می توان به هزینه کمتر، پیچیدگی کمتر، عدم استفاده از امواج خطرناک، بدون درد و غیر تهاجمی بودن و هم چنین امکان ایجاد تصاویر Real time استفاده کرد. تصاویر Real time به خصوص در حین عمل های جراحی به جراح کمک می کنند. از دستگاه سونوگرافی در موارد زیر استفاده می شود:

– معاینه پستان، پوست، غدد بزاقی و غده تیروئید.

– تشخیص بیماری های دستگاه گوارش از جمله عملکرد غیر طبیعی کبد، کیسه صفرا و بزرگ شدن اندام های درون شکم.

– تشخیص بیماری های زنان مانند فیبروم، کیست تخمدان و عفونت های لگن.

– بررسی روند بارداری.

– تشخیص بیماری های دستگاه ادراری مانند مشکلات کلیه و بیماری های مثانه و پروستات.

نحوه عملکرد دستگاه سونوگرافی:

دستگاه سونوگرافی دارای یک پروب مخصوص است که بر روی بدن قرار می گیرد و امواج را وارد بدن می کند. این امواج در برگشت به سیستم پردازنده منتقل می شوند و تصویر را ایجاد می کنند. این امواج فراصوت بوده و توسط گوش انسان شنیده نمی شوند. اما با داشتن ویژگی صوت، در برخورد با بافت ها منعکس می شوند. بافت های داخل بدن، شکل و حالت و اندازه متفاوتی دارند و امواج را به صورت های مختلفی بر می گردانند. بنابراین با تحلیل این امواج بازتاب شده، نوع بافت و جنس و حالت آن مشخص می شود. سونوگرافی مناسب بافت های نرم و عضله، تاندون و رباط است و برای استخوان استفاده نمی شود. علاوه بر این، دردناک نیست و برای بیمار احساس ناراحتی ایجاد نمی کند. فقط ممکن است یک حالت لرزش خفیف بر روی پوست ایجاد شود که در اثر برخورد امواج با پوست است.

اجزای دستگاه سونوگرافی:

دستگاه سونوگرافی دارای یک مانیتور است که اطلاعات به دست آمده را پردازش کرده و به صورت تصویر نشان می دهد. منبع تغذیه دستگاه برق مورد نیاز را تامین می کند و پرینتر آن تصاویر به دست آمده را بر روی کاغذ مخصوص چاپ می کند. یکی از مهم ترین اجزای دستگاه پروب یا مبدل آن است که بر روی قسمت مورد نظر بدن قرار گرفته و امواج را وارد می کند. سپس امواج برگشتی را دریافت کرده و به پردازنده انتقال می دهد. برای قرار گرفتن پروب بر روی بدن از یک ژل مخصوص استفاده می شود که تفاوت امپدانس هوا و بافت بدن را کاهش می دهد. این تفاوت امپدانس می تواند سرعت صوت را تغییر دهد و وضوح تصویر را کم کند.

انواع دستگاه سونوگرافی:

دستگاه های سونوگرافی به دو صورت پرتابل و مبله ساخته می شوند. سونوگرافی مبله یا Stationary ثابت است و حمل آن راحت نیست. این دستگاه در بیمارستان استفاده می شود. در مقابل، سونوگرافی پرتابل قابل حمل است و در مطب زنان و زایمان یا در زمینه دامپزشکی به کار می رود. تصاویر دستگاه سونوگرافی می تواند سیاه و سفید یا رنگی باشد که در بیشتر موارد از تصاویر سیاه و سفید استفاده می شود. علاوه بر ثابت و پرتابل بودن، این دستگاه دارای دسته بندی زیر نیز می باشد:

– سونوگرافی معمولی: این دستگاه که سونوگرافی جنرال نیز نامیده می شود مستقیم بر روی پوست قرار می گیرد و تصاویر را تهیه می کند.

سونوگرافی تخصصی: این روش مانند سونوگرافی معمولی است اما برای تشخیص بیماری های مشکوک تر مورد استفاده قرار می گیرد و سیستم پیچیده تری دارد.

– سونوگرافی ترنس واژینال: این دستگاه در معاینات زنان استفاده می شود و تصاویری از واژن، رحم و تخمدان ها ارائه می دهد. سیستم این دستگاه با سونوگرافی معمولی متفاوت است.

– کالر داپلر یا رنگی: این روش حرکت بافت ها و اجزای متحرک بدن مانند خون را برری می کند. این ویژگی به خصوص در بررسی بیماری های عروق کرونر کاربد دارد. علاوه بر این لخته ایجاد شده در اثر سکته قلبی و مغزی را نشان می دهد. کاربردهای دیگر آن عبارتند از تشخیص رگ های خونی مسدود شده، تشخیص واریس و بررسی جریان خون در کلیه ها.

دستگاه اکوکاردیوگرافی:

دستگاه اکوکاردیوگرافی که سونوگرافی قلب نیز نامیده می شود یکی از تجهیزات تصویربرداری پزشکی مهم است که سلامت قلب و عروق را بررسی می کند. با استفاده از این دستگاه، تمام قسمت های قلب مانند حفره ها و دریچه ها و عضلات آن بررسی شده و مشکلات آن ها تشخیص داده می شود. علاوه بر این، ضربان قلب و میزان خون ورودی به قلب و خروجی از آن اندازه گیری می شود. هم چنین ضخامت دیواره های قلب اندازه گیری می شود. این دستگاه نیز مانند سونوگرافی از امواج فراصوت با فرکانس بالا استفاده می کند و کاملا بدون درد و بی ضرر است. این دستگاه اطلاعاتی در زمینه های زیر در اختیار پزشک قلب و عروق قرار می دهد:

– وجود لخته خون و تومور

– اندازه قلب

– نحوه حرکت عضلات قلب

– فشار موجود در قلب

– تنگی یا گشادی دریچه ها

– شدت جریان خون در قلب و عروق

– تنبلی عضلات قلب

– مایع موجود در کیسه دور قلب

– مشکلات آئورت

– مشکلات پمپاژ قلب

– بررسی پاسخ قلب به داروها

استفاده از دستگاه اکوکاردیوگرافی:

این دستگاه دارای کاربرد کمتری نسبت به سایر تجهیزات تصویربرداری پزشکی است. تست اکو به آسانی در مطب پزشک متخصص قلب انجام می شود و نیاز به بستری شدن در بیمارستان وجود ندارد. حساسیت این دستگاه بالا است بنابراین در حین استفاده از آن باید نکات لازم رعایت شوند تا دستگاه آسیب نبیند و دقت اندازه گیری آن حفظ شود. پروب و سیم های دستگاه باید به موقع تمیز شوند و سیم ها در هم تنیده نشوند. برای استفاده از این دستگاه نیز از ژل مخصوص استفاده می شود و سپس پروب بر روی آن قرار داده می شود. اکوی قلب حدود 15 تا 20 دقیقه به طول می انجامد.

اجزای دستگاه اکوکاردیوگرافی:

– پروب: امواج فراصوت از طریق پروب وارد بدن می شوند. سپس امواج برگشتی از طریق پروب دریافت شده و به پردازنده دستگاه منتقل می شوند. دستگاه اکو دارای پروب های مختلف است از جمله پروب اطفال، پروب آرایه فازی و پروب TEE. پروب Phased array یا آرایه فازی دارای فرکانس 5 تا 10 هرتز است و پروب اصلی و عمومی دستگاه می باشد. پروب TEE در معاینات دقیق تر و به به صورت داخلی استفاده می شود. این پروب از طریق مری وارد شده و مانند دستگاه آندوسکوپی از دیواره قلب تصویربرداری می کند. تصاویر این پروب واضح تر و با کیفیت تر هستند.

مانیتور: صفحه نمایش دستگاه باید رزولوشن بالا داشته باشد و تصاویر دو یا سه بعدی را نمایش دهد. علاوه بر این بازوهای قابل تنظیم به آن متصل هستند که دستگاه را در موقعیت مناسب دید پزشک قرار می دهند.

– پرینتر: نتایج به دست آمده و تصاویر با استفاده از چاپگر بر روی کاغذ مخصوص چاپ می شوند.

کنترل پنل: تنظیمات دستگاه اکوکاردیوگرافی از طریق این قسمت انجام می شود.

انواع دستگاه اکوکاردیوگرافی:

– اکوی 2 بعدی: این دستگاه تصویری دقیق از قلب ارائه می دهد و برای اندازه گیری قلب و اجزای آن استفاده می شود. قدرت عضلات قلب نیز با استفاده از این دستگاه نشان داده می شود.

– اکوی 3 بعدی: در این دستگاه تصاویر مسطح نبوده و به شکل سه بعدی نشان داده می شوند بنابراین واضح تر و دقیق تر هستند.

– داپلر: به منظور تشخیص جهت و سرعت خون در قلب و عروق از این روش استفاده می شود. دستگاه اکوکاردیوگرافی تصاویر رنگی ایجاد کرده و انواع اختلالات دریچه ای به خصوص ناهنجاری های مادرزادی را تشخیص می دهد. این دستگاه اندازه گیری را به دو صورت موج مداوم و موج جهنده انجام می دهد. در موج مداوم حساسیت بالا است و و سرعت گردش خون در تمام طول امواج فراصوت اندازه گیری می شود. در این روش سرعت جریان خون در یک عمق خاص اندازه گیری نمی شود و نتایج حاصل از یک نقطه به دست نمی آید. کاربرد اصلی آن در تشخیص شدت تنگی دریچه قلب است. در مقابل در روش موج جهنده، سرعت خون در یک نقطه خاص اندازه گیری می شود و جریان خون را در بطن چپ و روزنه های دریچه ها می سنجد.

– اکوی قلب جنین: این روش جزئیات بیشتری را نشان داده و نواقص قلب جنین را می سنجد.

– اکوی کنتراست: در این روش از ماده حاجب استفاده می شود که بی خطر است و به درون رگ ها تزریق می شود. با استفاده از این ماده تصاویر با وضوح بالا نشان داده می شوند.

– اکو از طریق مری: در این روش دقت و وضوح بیشتر است و از طریق مری و با استفاده از پروب TEE که قبل تر توضیح داده شد انجام می شود. با استفاده از این دستگاه اختلالات آئورت و عملکرد دریچه های مصنوعی و هم چنین توده های دهلیز چپ نشان داده می شوند.

– اکوی استرس: این روش اکوکاردیوگرافی تنشی نیز نامیده می شود و بخشی از تست استرس قلب است. برای انجام آن، بیمار با مصرف دارو یا در حین ورزش زیر نظر پزشک متخصص ضربان قلب را بالا می برد و از قلب تصویربرداری انجام می شود تا بیماری های قلب تشخیص داده شوند.

دستگاه سی آر CR:

دستگاه سی آر که Computed Radiography نام دارد برای ایجاد تصویر از صفحات فسفری در یک کاست مخصوص به کار می رود. این روش حدود 1 دقیقه یا کمتر زمان می برد و صفحات فسفری آن چند بار مصرف هستند بنابراین هزینه ها کاهش داده می شود. روش سی آر یک روش رادیوگرافی دیجیتال غیر مستقیم به حساب می آید که کیفیت تصاویر آن مناسب است. البته عملکرد آن آنالوگ است و تصاویر آن در کارتخوان به دیجیتال تبدیل می شوند. این روش آسان ترین روش برای تبدیل تصاویر آنالوگ به نیمه دیجیتال است و به دلیل کاهش هزینه ها محبوبیت زیادی دارد. CR برای تصویربرداری از ستون فقرات و سینه و هم چنین در دندان پزشکی به کار می رود.

عملکرد دستگاه سی آر:

در دستگاه CR که از پرکاربردترین تجهیزات تصویربرداری پزشکی است از اشعه ایکس استفاده می شود که با استفاده از یک منبع به کاست سی آر تابانده می شود. صفحات فسفری کاست باید پس از حدود 300 تا 600 بار استفاده تعویض شوند. این صفحات لایه محافظ در برابر ضربه دارند. هم چنین لایه منعکس کننده داشته و حساس به نور هستند. اشعه ایکس به کاست تابیده می شود و نقاط مختلف صفحه فسفری انرژی متناسب با انرژی فوتون های جذب شده دریافت می کنند. سپس صفحه فسفری باید جدا شود که در این حالت کاست وارد پردازشگر می شود. لیزر به صفحه تابانده شده و باعث انتشار نور می شود. در واقع انرژی جذب شده به صورت نور ساطع می شود و پس از دریافت توسط لامپ مخصوص، سیگنال از آنالوگ به دیجیتال تبدیل می شود. تصاویر ثبت شده بر روی کاست با سرعت بالا توسط دستگاه خوانده می شوند و پس از تحلیل شدن در کامپیوتر دستگاه نمایش داده می شوند. این دستگاه قابل اتصال به پرینتر است و تصاویر آن قابل چاپ هستند. در مرحله آخر، نور فرابنفش به صفحه فسفری تابانده می شود که تصاویر باقیمانده را از روی آن پاک می کند. بنابراین صفحه مجددا قابل استفاده می شود.

روش سی آر با وجود مزایایی که دارد نسبت به سایر تجهیزات تصویربرداری پزشکی معایبی نیز دارد. به طور مثال امکان پیش نمایش تصاویر وجود ندارد و کیفیت تصاویر آن نسبت به سایر روش های دیجیتال کمتر است. هم چنین عمر کاست های آن نسبت به سایر روش ها کمتر است و کاست ها با وجود ضد ضربه بودن حساسیت بالایی دارند و هنگام جابجایی آن ها باید دقت کافی اعمال شود.

بازار تجهیزات پزشکی ایران:

انواع مختلف تجهیزات تصویربرداری پزشکی در بازار تجهیزات پزشکی ایران به فروش می رسد. هنگام خرید تجهیزات تصویربرداری از جمله سونوگرافی، اکوکاردیوگرافی و سی آر باید دقت شود که دستگاه استانداردهای لازم را داشته باشد، هم چنین متناسب با نیاز و کاربرد مورد نظر، مدل آن انتخاب شود تا بهترین عملکرد را با مناسب ترین هزینه داشته باشد. شما می توانید برای خرید این تجهیزات به فروشگاه اینترنتی تجهیزات پزشکی درمان شو مراجعه کنید.