تست خواب چیست؟

اختلالات خواب از شایع ترین مشکلاتی هستند که بسیاری از افراد با آن ها روبرو می شوند. به همین منظور از تست خواب یا پلی سومنوگرافی(Polysomnography) استفاده می شود که این اختلالات را تشخیص داده و به پزشک متخصص در برطرف کردن مشکل بیمار کمک می کند. در این تست، فعالیت مغز بیمار در حین خواب تشخیص داده می شود و اطلاعات مختلفی مانند حرکات بدن، نفس کشیدن بیمار، سطح اکسیژن خون و ضربان قلب به دست می آیند که به درمان این مشکلات کمک می کنند.

در حین خواب، مغز مراحل مختلفی را طی می کند. در ابتدا مرحله NREM وجود دارد که در آن امواج مغزی کاهش چشمگیری پیدا می کنند و حرکات چشم آهسته هستند. پس از 1 تا 2 ساعت، مغز وارد مرحله REM می شود که حرکات چشم در آن از یه سمت به سمت دیگر به سرعت انجام می شود و فعالیت مغز نیز سرعت پیدا می کند. بنابراین خواب دیدن بیشتر در این مرحله رخ می دهد. در واقع در مرحله REM خواب فرد عمیق شده است. اختلالات مختلفی در طی این مراحل برای بیمار ایجاد می شود که شایع ترین آن ها که برای درمان آن ها نیاز به تست خواب وجود دارد عبارتند از:

– بی خوابی مزمن.

– خروپف.

– مشکلات دندانی مانند دندان قروچه.

– رفتارهای غیر طبیعی مانند راه رفتن یا حرف زدن در خواب یا حتی حرکت زیاد در خواب.

– آپنه خواب یا اختلالات تنفسی دیگر که بسیار شایع هستند: در این حالت تنفس بیمار در طول خواب قطع شده و با تکرار آن اکسیژن رسانی به مغز کاهش پیدا می کند. بنابراین مشکلاتی مانند کاهش تمرکز در هوشیاری در طول روز و در موارد شدیدتر بیماری های قلبی و مغزی برای بیمار رخ می دهد.

– نارکولپسی(Narcolepsy) که حمله خواب نام دارد و نوعی خواب آلودگی ناگهانی در طول روز است که به صورت غافلگیرکننده برای بیمار رخ می دهد.

– اختلال حرکتی دوره ای اندام ها: به طور مثال در حین خواب، پاها به صورت مداوم جمع و باز می شوند یا سندرم پای بی قرار ایجاد می شود.

انواع تست خواب:

– تست خواب شبانه که در آن خواب به طور کلی و عملکردهای مختلف بدن مانند مدل تنفس، سطح اکسیژن خون و حرکت اندام ها بررسی می شود.

– MSLT یا تست تشخیص تاخیر چندگانه خواب در طی روز که در آن حمله خواب یا نارکولپسی تشخیص داده می شود و میزان خواب آلودگی بیمار نیز در طول روز بررسی می گردد. هم چنین این تست تعداد حمله خواب و ورود به مرحله REM خواب را تشخیص می دهد. لازم است این آزمایش بعد از تست خواب شبانه و هنگام صبح انجام شود.

– تست خواب شبانه و تیتراسیون CPAP که طی دو شب انجام می شود. اگر بیمار مشکوک به آپنه تنفسی باشد لازم است تست خواب در طی دو شب انجام بگیرد تا اطلاعات مورد نیاز به طور کامل به دست بیاید. در واقع در شب اول تست خواب کلی شبانه انجام می شود و اگر آپنه تشخیص داده شود، در شب دوم اطلاعات مورد نیاز برای استفاده از دستگاه سی پپ اندازه گیری می شود. دستگاه سی پپ یکی از تجهیزات پزشکی کمک تنفسی از مشتقات دستگاه ونتیلاتور است که با اعمال فشار مثبت به راه هوایی بیمار، از بسته شدن آن جلوگیری کرده و به عمل دم بیمار کمک می کند. در شرایطی نیز ممکن است پزشک تشخیص دهد که بیمار باید به جای سی پپ از بای پپ استفاده کند. در این شرایط معمولا آپنه تنفسی حادتر است و بیمار در دم و بازدم دچار مشکل می شود.

– تست خواب با تیتراسیون CPAP در طی یک شب. در این حالت در همان شب اول، در نیمه آزمایش، مشخص می شود که فرد دچار آپنه شدیدی یا متعادل است. بنابراین در همان یک شب تست میزان فشار سی پپ نیز انجام می شود و نیاز به تست در شب دوم نیست.

نحوه انجام تست خواب:

برای انجام تست خواب لازم است بیمار به بیمارستان یا به طور معمول تر به کلینیک خواب مراجعه کند. کلینیک خواب یک مرکز تخصصی خواب است که متخصصان آن در زمینه تشخیص مشکلات خواب فعالیت می کنند. لازم به ذکر است که یک تست خانگی نیز برای بررسی مشکلات خواب وجود دارد اما به دلیل دقت کم و عدم اندازه گیری امواج مغزی و مراحل خواب، رایج نیست و به صورت محدود به کار می رود. این تست غیر تهاجمی و بدون درد است و لازم است توسط پزشک فلوشیپ اختلالات خواب انجام و تفسیر شود. در این تست از بیمار در حالت خواب یک نوار مغزی یا EEG یا الکتروانسفالوگرافی گرفته می شود که اطلاعات لازم مانند مراحل خواب را در اختیار پزشک قرار می دهد. در این تست لازم نیست هیچ سوزنی مورد استفاده قرار گیرد یا امواجی وارد بدن شود. تنها سنسورهای مخصوص به بیمار وصل شده و اندازه گیری انجام می شود.

انجام تست خواب هیچ عوارضی ندارد و تنها ممکن است چسب الکترودهایی که بر روی پوست بیمار قرار می گیرد در برخی بیماران واکنش حساسیتی ایجاد کند و پوست را کمی ناراحت کند که این حالت به صورت خود به خود برطرف می شود.

مراحل پلی سومنوگرافی:

– قبل از تست: معمولا لازم است قبل از تست، داروهای معمول بیمار قطع شود یا طبق دستور پزشک مانند شرایط عادی مصرف شود. بنابراین بیمار باید لیست داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهد. استفاده از الکل و کافئین در روز آزمایش ممنوع است زیرا در خواب بیمار اختلال ایجاد می کند و باعث می شود نتایج به دست آمده قابل اعتماد نباشند. بهتر است بیمار بعد از ظهر روز آزمایش نخوابیده باشد زیرا در خواب شبانه وی اختلال ایجاد می کند. می توان قبل از تست دوش گرفت یا حمام کرد اما نباید هیچ گونه مواد آرایشی یا ژل و لوسیون روی پوست باشد زیرا باعث می شود الکترودها به خوبی روی پوست نچسبند و اندازه گیری به درستی انجام نشود. بیمار می تواند بالش، لباس راحتی و کتاب همراه خود داشته باشد. در صورت لزوم شخصی از دوستان یا خانواده می توانند بیمار را همراهی کنند.

– در حین تست: در کلینیک خواب و هنگام انجام تست، بیمار تمام مدت در یک اتاق اختصاصی می ماند که اتاقی تاریک و ساکت است. پزشکان متخصص از اتاقی دیگر بیمار را با استفاده از دوربین تحت نظر دارند. هم چنین یک سیستم صوتی برای ارتباط با متخصص در اتاق قرار داده شده است. به طور مثال اگر بیمار نیاز داشته باشد از سرویس بهداشتی استفاده کند از این طریق پزشک را مطلع می سازد تا الکترودها متصل به بدن وی قطع شوند. در ابتدای تست ممکن است این الکترودها برای بیمار ناراحت کننده باشند اما پس از مدتی به آن ها عادت کرده و می تواند به خواب برود.

– پس از تست: با پایان یافتن تست هنگام صبح، الکترودها از پوست بیمار جدا می شوند و امکان فعالیت های روزانه برای وی فراهم می شود. تجزیه و تحلیل نتایج تست خواب معمولا چند روز طول می کشد و سپس برای بیمار ارسال می گردد تا درمان لازم زیر نظر پزشک متخصص وی آغاز شود.

نتایج تست خواب:

از طریق تست خواب نتایج زیر به دست می آید که پزشک را در تشخیص و درمان مشکل یاری می دهند:

– خروپف و میزان آن.

– وضعیت بدن و حرکات آن.

– آپنه و سایر مشکلات تنفسی در طول خواب.

– مدت زمان هر مرحله از خواب.

– فعالیت های غیر طبیعی در حین خواب.

– حرکات چشم و امواج مغزی.

– سطح اکسیژن خون در طی خواب و تغییرات غیر طبیعی آن.

چه تجهیزاتی در پلی سومنوگرافی به کار می روند؟

همان طور که قبل تر ذکر شد الکترودهایی به پوست بیمار در نواحی مختلف مانند قفسه سینه، شقیقه ها، سر و صورت چسبانده می شوند که با سیم به دستگاه پردازش اطلاعات بیمار متصل می شوند. اطلاعات از طریق این سیم ها به دستگاه انتقال داده می شوند. این سیم های باید بلند باشند و آزادی عمل را برای بیمار در طی خواب فراهم کنند. برای سنجش اکسیژن خون از یک گیره پالس اکسیمتر بر روی انگشت یا لاله گوش استفاده می شود. در صورتی که اکسیژن خون بیمار کاهش شدید داشته باشد از کپسول اکسیژن یا دستگاه اکسیژن ساز برای اکسیژن تراپی وی استفاده می شود.

در تست خواب همراه با تیتراسیون CPAP از دستگاه سی پپ یا بای پپ استفاده می شود که آپنه را برطرف می کنند و در طول تست با استفاده از آن ها می توان فشار هوای مورد نیاز برای برطرف کردن آپنه را اندازه گیری کرد. در کنار این دو دستگاه از انواع ماسک سی پپ و بای پپ استفاده می شود که بسته به فرم و اندازه صورت بیمار و هم چنین میزان راحتی وی از میان مدل های فول فیس یا تمام صورت، نازال و نازال پیلو انتخاب می شوند. در صورتی که بیمار ترس از فضای بسته داشته باشد از ماسک Full face استفاده نمی شود و از نازال کمک گرفته می شود.

مراکز انجام تست خواب:

همان طور که قبل تر ذکر شد تست خواب در کلینیک های خواب انجام می شود که متخصصان با در نظر گرفتن وضعیت بیمار در طول خواب، انواع اختلالات وی را تشخیص می دهند. در نهایت طبق تجویز پزشک ممکن است لازم باشد بیمار از سی پپ یا بای پپ استفاده کند. انواع این دستگاه ها در بازار تجهیزات پزشکی ایران وجود دارد. هنگام خرید این تجهیزات باید دقت شود که بهترین برند از شرکت های معتبر تهیه شود و دستگاه دارای گارانتی و خدمات پس از فروش معتبر باشد. کارشناسان وبسایت درمان شو شما را در خرید انواع این دستگاه ها یاری می دهد.